Mất Cân Đối Khuôn Mặt: Nguyên Nhân Và Giải Pháp Y Khoa 

Sự cân đối và hài hòa của khuôn mặt là một trong những yếu tố cốt lõi quyết định đến thẩm mỹ tổng thể. Tình trạng mặt lệch, bất đối xứng không chỉ ảnh hưởng đến vẻ ngoài mà còn có thể tác động đến sự tự tin và chất lượng cuộc sống. 

Từ góc độ y khoa, đây là một tình trạng phức tạp, đòi hỏi sự chẩn đoán chính xác về nguyên nhân để có thể đưa ra giải pháp điều trị phù hợp. Bài viết này sẽ phân tích về các nguyên nhân gây mất cân đối khuôn mặt và các phương pháp can thiệp y khoa hiện đại ngày nay để bạn tham khảo.

Theo Y Khoa Đánh Giá Tình Trạng Mất Cân Đối Khuôn Mặt 

Trong y học thẩm mỹ, sự cân đối của khuôn mặt được đánh giá dựa trên các tiêu chuẩn giải phẫu học cụ thể, thay vì cảm quan đơn thuần. Cần nhấn mạnh rằng, sự đối xứng tuyệt đối là một đặc điểm sinh học hiếm gặp; tuy nhiên, sự bất đối xứng ở mức độ lớn, có thể nhận thấy bằng mắt thường, là một vấn đề cần được đánh giá.

Phân Tích Theo Chiều Dọc (Tỷ Lệ 3 Tầng Mặt)

Khuôn mặt được chia thành ba tầng theo chiều dọc bởi các đường kẻ ngang:

• Tầng mặt trên: Từ đường chân tóc đến gốc mũi (giữa hai cung mày).
• Tầng mặt giữa: Từ gốc mũi đến điểm dưới mũi (chân cánh mũi).
• Tầng mặt dưới: Từ điểm dưới mũi đến điểm dưới cùng của cằm.

Một khuôn mặt được xem là cân đối khi tỷ lệ giữa ba tầng này xấp xỉ 1:1:1. Một số quan điểm thẩm mỹ hiện đại chấp nhận tỷ lệ tầng mặt dưới ngắn hơn một chút (khoảng 0.8 – 0.9) để tạo cảm giác trẻ trung hơn (baby face).

Phân Tích Theo Chiều Ngang (Đường Giữa Mặt)

Một đường thẳng đi qua trung điểm của trán, gốc mũi, đỉnh mũi và điểm giữa cằm được dùng làm đường tham chiếu. Dựa trên đường này, các bác sĩ sẽ đánh giá sự đối xứng của các cấu trúc hai bên như đuôi mắt, cánh mũi, khóe mép, và góc hàm.  Sự lệch lạc của cằm hay sự chênh lệch thể tích giữa hai bên má là những dấu hiệu rõ rệt của bất đối xứng theo chiều ngang.

Chẩn Đoán Hình Ảnh Y Khoa

Để lượng hóa chính xác mức độ và xác định nguồn gốc của sự lệch lạc (do xương, răng hay mô mềm), các phương pháp chẩn đoán hình ảnh là công cụ không thể thiếu. Phim X-quang sọ thẳng (Cephalometric PA) và phim CT Cone Beam 3D cho phép bác sĩ đo lường các chỉ số giải phẫu, đánh giá cấu trúc xương hàm và đưa ra chẩn đoán cuối cùng.

Phân Loại Nguyên Nhân Gây Lệch Mặt Từ Góc Độ Y Khoa

Sự mất cân đối khuôn mặt có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, được phân loại thành các nhóm chính sau:

Nguyên Nhân Bẩm Sinh và Di Truyền 

Một số tình trạng bất đối xứng xuất hiện ngay từ khi sinh ra do yếu tố di truyền hoặc các rối loạn trong quá trình phát triển phôi thai, ảnh hưởng đến sự hình thành của cấu trúc sọ mặt.

Nguyên Nhân Phát Triển 

Trong giai đoạn dậy thì, hệ xương phát triển mạnh mẽ. Sự phát triển không đồng đều hoặc quá mức của một bên xương hàm (trên hoặc dưới) có thể phá vỡ cấu trúc cân đối của khuôn mặt, dẫn đến lệch khớp cắn và lệch mặt.

Nguyên Nhân Do Thói Quen Chức Năng 

Các thói quen tưởng chừng vô hại có thể gây ra những ảnh hưởng lâu dài đến cấu trúc cơ và xương:

• Nhai một bên (Unilateral Mastication): Việc nhai chủ yếu ở một bên hàm trong thời gian dài dẫn đến phì đại cơ cắn và xương hàm ở bên hoạt động, trong khi bên còn lại kém phát triển hơn, gây ra sự bất đối xứng rõ rệt.
• Tư thế ngủ: Thói quen nằm nghiêng về một bên khi ngủ tạo ra áp lực không đều lên một phía của khuôn mặt, về lâu dài có thể ảnh hưởng đến mô mềm và cấu trúc răng.

Nguyên Nhân Bệnh Lý và Dây Thần Kinh

• Liệt dây thần kinh số VII ngoại biên (Bell’s Palsy): Tình trạng viêm dây thần kinh mặt, thường do virus hoặc tiếp xúc với nhiệt độ lạnh đột ngột (dân gian gọi là “trúng gió”), gây liệt cơ một bên mặt, dẫn đến méo miệng, mắt không thể nhắm kín.
• Tai biến mạch máu não (Đột quỵ): Tổn thương ở não bộ gây mất kiểm soát các cơ trên mặt, dẫn đến tình trạng mặt bị xệ và méo lệch.
• Các bệnh lý về khớp thái dương hàm (TMJ Disorders): Viêm hoặc thoái hóa khớp thái dương hàm có thể gây đau và hạn chế vận động, lâu dần làm thay đổi cấu trúc hàm và gây lệch mặt.

Nguyên Nhân Do Chấn Thương và Can Thiệp Y Tế

• Chấn thương hàm mặt: Tai nạn gây gãy, lún hoặc xô lệch xương hàm có thể làm thay đổi vĩnh viễn cấu trúc khuôn mặt nếu không được điều trị đúng cách.
• Biến chứng phẫu thuật: Các ca phẫu thuật thẩm mỹ (gọt hàm, hạ gò má) hoặc phẫu thuật điều trị khác nếu được thực hiện bởi bác sĩ thiếu kinh nghiệm tại cơ sở không uy tín có thể để lại di chứng lệch mặt.

Các Giải Pháp Y Khoa Hiện Đại Để Khắc Phục Lệch Mặt

Việc lựa chọn phương pháp điều trị phụ thuộc hoàn toàn vào nguyên nhân gây ra tình trạng lệch mặt.

• Vật lý trị liệu & Phục hồi chức năng: Áp dụng cho các trường hợp lệch mặt do nguyên nhân thần kinh-cơ như liệt dây thần kinh số VII. Các bài tập, massage, châm cứu giúp kích thích và phục hồi chức năng của các cơ bị liệt.
• Chỉnh nha – Niềng răng: Đây là giải pháp hiệu quả cho các trường hợp lệch mặt gây ra bởi sai lệch khớp cắn và vị trí của răng. Bằng cách dịch chuyển răng về đúng vị trí, các phương pháp niềng răng không mắc cài (còn gọi là niềng răng trong suốt) hay niềng răng mắc cài (niềng răng truyền thống) giúp tái lập sự cân đối cho tầng mặt dưới, cải thiện đáng kể sự hài hòa của môi, cằm và tổng thể khuôn mặt.

• Phẫu thuật chỉnh hình xương hàm (Orthognathic Surgery): Đây là can thiệp triệt để và duy nhất cho các trường hợp lệch mặt do bất đối xứng về cấu trúc xương (bẩm sinh, do phát triển hoặc chấn thương). Bác sĩ sẽ cắt và định vị lại xương hàm, cố định bằng nẹp vít để tạo ra một cấu trúc khuôn mặt cân đối.

Niềng Răng Có Thể Giúp Khắc Phục Mất Cân Đối Gương Mặt

Với các nguyên nhân gây lệch mặt như: do răng mọc lệch, chen chúc, hô, móm, khớp cắn sai. Niềng răng là phương pháp hiệu quả để cải thiện và cân đối lại khuôn mặt. Khi răng được sắp xếp đều, khớp cắn chuẩn sẽ giúp hai bên hàm hoạt động đồng đều, từ đó khuôn mặt trở nên hài hòa, cân đối hơn. 

Riêng những trường hợp lệch do hàm có thể cải thiện chỉ một phần nhỏ, đối với các trường hợp này để hiệu quả hơn có thể thêm các phương pháp khác như phẫu thuật chỉnh hàm. Niềng răng sẽ giúp cải thiện lệch mặt hiệu quả khi nguyên nhân xuất phát từ bất thường ở răng.

Vậy, mất cân đối khuôn mặt là một vấn đề y khoa đa yếu tố. Để khắc phục hiệu quả và an toàn, bước quan trọng nhất là phải được thăm khám và chẩn đoán chính xác nguyên nhân bởi các bác sĩ chuyên khoa Răng-Hàm-Mặt. Tùy vào tình trạng cụ thể, bác sĩ sẽ đưa ra một kế hoạch điều trị cá nhân hóa, có thể là sự kết hợp của nhiều phương pháp để đạt được kết quả thẩm mỹ và chức năng tối ưu.